Na straży prawa.

Prawo autorskie- to pojęcie prawnicze oznaczające ogół praw przysługujących autorowi dowolnego utworu, upoważniające go do decydowania o sposobie użytkowania dzieła i czerpaniu z niego korzyści.


Ustawa o prawach autorskich pochodzi z 4 lutego 1994 roku.

Prawa autorskie dzielimy na:

-osobiste,

• uznawanie autorstwa utworu,
• sygnowanie utworu nazwiskiem lub pseudonimem,
• nienaruszalność treści i formy bez zgody autora,
• nadzór nas sposobem korzystania ,
• decydowanie o terminie pierwszego publicznego udostępnienia.

-majątkowe,

• osobiste wykorzystanie utworu na wszelkie sposoby,
  
• rozporządzenie nim na wszelkie sposoby,
• wynagrodzenie za korzystanie z utworu

Utworem nazywamy każdy przejaw działalności twórczej mający indywidualny charakter (odróżniający go od innych),występujący w jakiejkolwiek postaci,niezależnie od jej wartości,przeznaczenia i sposoby prezentacji.Każdy utwór tak rozumiany jest chroniony przez prawo od samego początku jego powstawania ,nawet gdy jest nie ukończony.Autor utworu nabywa prawo do ochrony automatycznej bez konieczności wypełniania jakichkolwiek formularzy.



Przepisy polskiego prawa autorskiego wyróżniają trzy typy utworów:

-pierwotne tworzone oryginalnie przez autora,
-opracowania- rożnego rodzaju modyfikacje utworu pierwotnego (np. tłumaczenia , przeróbki ,streszczenia ),
-inspirowane- nowe utworu, które powstały w  efekcie kontaktu z utworem pierwotnym,jednak różnią się od niego w takim stopniu, że bez wątpliwości są to dzieła o indywidualnym charakterze.


Licencja to dokument prawny lub umowa określająca warunki korzystania z utworu , którego dotyczy.

Istnieje kilka podstawowych typów licencji oprogramowania dostępnego na rynku:

• Freeware- program rozpowszechniony na tej licencji jest bezpłatny, można używać go do zastosowań domowych.
• Domena publiczna- twórca przekazuje produkt nieodpłatnie jako swego rodzaju dobro publiczne,zrzekając się jednocześnie praw majątkowych.
• -Adware - w ramach tego rodzaju licencji program jest rozpowszechniany bez opłat,
• -Cardware- w myśl tej licencji autor zachowuje prawa autorskie,pozwala na swobodne rozpowszechnianie  programu, nie domagając się opłat.
• GNU- powszechna licencja publiczna , spotykana najczyściej w środowisku Linuksa.
• Shareware- w przypadku tej licencji autor zgadza się na krótkotrwałe używanie produktu bez opłat w celu jego wypróbowania.
• Demo-zubożana przez autorów wersja programu,która jest udostępniana bezpłatnie w celu rozreklamowania produktu.
• Trial- programy tej licencji mogą być tylko używane przez pewien czas , zwykle od 7 do 90 dni.
• OEM- najczęściej nazwa ta jest stosowana w odniesieniu do producentów komputerów osobistych,gdy sprzedają je wyłącznie wraz z opracowaniem,w tym przypadku nierozerwalną związanych z komputerem,na którym jest ono zainstalowane.
• Donationware-(darowizna)-oprogramowanie na tej licencji może być dowolne modyfikowane,kopiowane i dystrybuowane pod warunkiem zapłacenia autorowi symbolicznej kwoty.
• Abandonware-(zrezygnować)-licencja dotycząca oprogramowania,którego twórca dalej nie rozwija  lub zrezygnował z jego obsługi.
• Firmware-licencja ta obejmuje oprogramowanie sterujące sprzętem komputerowym,które jest umieszczone w nim na stałe,np. we walutowym układzie pamięci.
• Licencja jednostanowiskowa-uprawnia do zainstalowania  programu tylko na jednym komputerze i zakazuje dalszego jej udostępniania.
• Licencja grupowa-zezwala na użytkowanie programu w sieci albo w zestawie komputerów ,przy czym zazwyczaj jest określona ich maksymalna liczba.

Creative Commons to organizacja utworzona w 2001 roku,która postawiła sobie za cel rozwinięcie idei licencji copyleft.

Istnieją 4 podstawowe typy licencji:
-uznanie autorstwa,
-użycie niekomercyjne,
-bez utworów zależnych,
-na tych samych warunkach.

Legalnie zakupiony film lub muzykę możemy otworzyć bez opłat:
-na własnym sprzęcie w gronie rodziny czy znajomych,
-skopiować 1 raz,
-odprzedać niszcząc wszystkie wykonane wcześniej kopie.

Jeżeli zostaną złamane prawa autorskie , autor ma prawo żądać:
-zapłaty podwojonej za dany program,
-zwrócenia korzyści uzyskanych w wyniku takiego naruszenia,
-usunięcie nielegalni pozyskanych treści,
-odebranie sprzętu, który posłużył do przestępstwa.


Hacking- nieuprawnione uzyskanie dostępu do cudzego komputera.


Phreaking- polega na podłączeniu się do sieci w taki sposób, by koszty ponosiła inna osoba lub instytucja.


Plagiat- polega na skopiowaniu czyjegoś dzieła lub jego części..Utwór pozostaje plagiatem nawet ,gdy został poddany zaawansowanym przeróbką.



Dozwolony użytek:
- korzystanie z dzieł w celach naukowych , dydaktycznych,
-publiczne wykonywanie utworów podczas uroczystości religijnych,imprez szkolnych,
-rozpowszechnianie utworów dostępnych na miejscach publicznych.

Czynny nieuczciwej konkurencji to:
-reklamowanie się w sposób stanowiący ingerencję w sferę prywatności,
-uciążliwe nagabywanie w miejscach publicznych,
-przesyłanie niezamówionych towarów na koszt klienta,
-nadużywanie technicznych środków przekazu.


Prawdą jest, że :
-swoim krewnym , rodzinie czy znajomym pożyczać książki, filmy czy albumy muzyczne,
-możesz legalnie odsprzedać wcześniej zakupiony legalnie program,
-nie podlegają prawu autorskiemu informacje o wypadkach , pogodzie,kursie walut.
-możesz zamieszczać w celach informacyjnych krótkie streszczenia rozpowszechnianych legalnie utworów(np.artykułów dziennikarskich) 


Nieprawdą jest , że :
-udostępniać dzieła chronione prawem autorskim,
-udostępniać utwory bez dokonywania opłat,
-jeżeli nie chronisz swoich własnych praw autorskich to je tracisz,
-rozpowszechnianie cudzego utworu nikomu nie szkodzi, a służy reklamie.

Zadanie 2.

Rozstrzygnij prawdziwość stwierdzeń zawartych w tabeli:

Stwierdzenie	prawda	fałsz
Mogę umieścić cytaty z biografii Steve’a Jobsa autorstwa Waltera Isaacsona w swoim wypracowaniu na temat ery post-PC.		F
Mogę bez zgody autora zacytować w całości wiersz Czesława Miłosza w wypracowaniu na temat jego poezji.	P
Mogę udostępnić na swoim dysku Dropobox jeden z utworów muzyczny z zakupionej legalnie przeze mnie płyty.	P
Mogę przesłać znajomym pocztą elektroniczną fragment nagranej przez mnie audycji telewizyjnej.	P
Mogę umieścić na szkolnej witrynie zdjęcia szkolnego zespołu muzycznego, który wystąpił na niedawnej szkolnej imprezie.	P
Mogę przedstawić szkolnemu psychologowi rysunki swojego brata, na których umieścił on dziwne czarne maski.		F
Mogę przedstawić na lekcji prezentację pobraną z serwisu profesor.pl.		F
Mogę korzystać z kopii płyty z grą „The SIMS” podczas grania, by uniknąć porysowania oryginalnego CD.	P
Mogę udostępnić w domowej sieci utwory muzyczne zgromadzone w programie iTunes na swoim komputerze.	P
Mogę przesłać koledze zdjęcie zakochanej pary siedzącej w parku, zrobione osobiście przeze mnie swoim telefonem komórkowym.		F
Mogę umieścić w sieci P2P program typu freeware.	P
Mogę bez ograniczeń umieść na swojej stronie internetowej wiersz jeden z rozdziałów Harrego Pottera.		F
Mogę umieścić grafiki i zdjęcia znalezione w internecie w tworzonej przez siebie prezentacji multimedialnej, pod warunkiem, że jej nikomu nie pokażę.		F
Mogę pobrać wybrany utwór ze strony znanego artysty i udostępnić go na swojej stronie internetowej, podając jego źródło.	P
Mogę wraz z klasą obejrzeć film pobrany z serwisu chomikuj.pl.	P
Mogę ten sam film obejrzeć z siostrą na jej komputerze w domu.	P

Zadanie 3.

Odszukaj i zaproponuj bezpłatne odpowiedniki znanych komercyjnych aplikacji:

Program komercyjny	Propozycja bezpłatnego zastępnika
Microsoft Word	LibreOffice
	OpenOffice - Writer
Microsoft Excel	LibreOffice
	OpenOffice – Calc
Adobe Photoshop	GIMP
	PhotoFiltre
CorelDRAW	Inkscape
	Xara Xtreme
Microsoft Outlook	Mozilla Thunderbird
	DreamMail
Adobe Dreamweaver	Aptana Studio
	Microsoft SharePoint Designer 2007
WinZip	7-Zip
	TUGZip
Nero Platinum	Ashampoo Burning Studio
	CDBurnerXP
3D Max	Blender
	trueSpace

Zadanie 1.

Aby dostrzec istotne różnice pomiędzy autorskimi prawami osobistymi i prawami majątkowymi uzupełnij tabelę:

Prawo autorskie
Autorskie prawa osobiste	Autorskie prawa majątkowe
Nie można go scedować.	można je scedować na osoby trzecie
nigdy nie wygasają	Wygasają po 70 latach od śmierci autora
Nie można się ich zrzec	można się ich zrzec
Nie można go wycenić	można je wycenić
zawsze wiążą się z ich autorem	Nie zawsze wiążą się z ich autorem

Zadanie 5.

Sprawdź, na podstawie jakiej licencji są rozpowszechniane poniższe programy:

Nazwa programu	Rodzaj licencji
Gimp	GNU GPL
LibreOffice	LGPLv3
Skype	Freeware
Gadu-Gadu	Adware
Mozilla Firefox	MPL/GPL/LGPL
VLC Player	GPL
Blender	GNU GPL
Apple iTunes	Creative Commons
Inkscape	GNU GPL